Heb jij beperkende of bevrijdende overtuigingen?

Ik weet nog goed dat ik net begon als ondernemer en bij mezelf dacht ‘dit gaat me nooit lukken’. Want tja, wie zat er nu op mij te wachten? Misschien herken je dit soort gedachten wel. Hoe kan het toch dat de ene ondernemer moeiteloos stappen zet en geen enkele last van uitstelgedrag heeft, terwijl de andere ondernemer keer op keer aan het worstelen is om de volgende stap te zetten? Het antwoord is; de overtuigingen die je hebt.

Overtuigingen

Iedere dag vertellen we onszelf verhalen en stellen we onszelf vragen. Deze verhalen zijn overtuigingen die we hebben meegekregen tijdens het pad dat we tot nu toe met ons leven hebben afgelegd. De verhalen die we onszelf vertellen en de vragen die we aan onszelf stellen zijn bepalend voor de kwaliteit van ons leven en de mogelijkheden die we hebben voor het maken van keuzes die ons leven kunnen veranderen.

Verander je denken en je verandert je leven
Iedere dag hebben we de mogelijkheid om ons leven te veranderen. Sterker nog: vanaf de plek waar je dit nu leest heb je de mogelijkheid om nu een aantal keuzes te maken die je leven ingrijpend en ten goede zullen veranderen. Hoe? Door je bewust te worden van je beperkende overtuigingen en deze te veranderen in bevrijdende overtuigingen door ze in een ander kader te plaatsen.

Wat zijn overtuigingen eigenlijk?
Overtuigingen zijn verhalen die je jezelf iedere dag vertelt. Feitelijk zijn overtuigingen niets meer dan waardeoordelen, meningen die je hebt meegekregen door positieve of negatieve ervaringen die je hebt gehad, door de dingen die je op school hebt geleerd, en door je opvoeding. De plaats waar je geboren bent bepaalt voor het grootste gedeelte de manier waarop je denkt. Wanneer je bijvoorbeeld in India geboren bent denk je heel anders over koeien dan wanneer je in Nederland bent groot gebracht. Als je in India bent opgegroeid dan zie je koeien waarschijnlijk als heilige dieren, die je goed moet verzorgen en met respect moet bejegenen. Wanneer je in Nederland bent opgegroeid dan zien je koeien waarschijnlijk als productiemachines van melk die goed verzorgt dienen te worden omdat ze dan meer melk opleveren. In India horen koeien vrij los te lopen en te gaan en staan waar ze maar willen terwijl we het in Nederland heel gewoon vinden dat koeien in een weiland staan met een hek eromheen. De manier waarop we naar koeien kijken zijn dus overtuigingen.

Deze overtuigingen hebben weinig impact op de kwaliteit van ons leven. Maar wat dacht je van overtuigingen over bijvoorbeeld maatschappelijk aanzien? Wanneer je in India in een lage kast geboren bent zul je nooit enig maatschappelijk aanzien krijgen: dan ben je uitschot en heb je minder rechten dan mensen uit een hogere kaste. Je bent nu eenmaal daar geboren en dus is het logisch dat je nooit iets anders zult worden. In Nederland denken we daar weer heel anders over: iedereen heeft gelijke rechten en zou dezelfde mogelijkheden moeten krijgen. Kun je zien hoe je overtuigingen de kwaliteit van je leven beïnvloeden?

En zo hebben we tientallen (misschien wel honderden) overtuigingen over alle aspecten die ons leven beïnvloeden. Over het voedsel dat we eten, de mensen die we om ons heen hebben, wat we wel of niet mogen, wat wel goed is of niet goed is. Allemaal
waardeoordelen die ons beperken of bevrijden om het leven te leiden wat we zouden willen. Oordelen die je kunnen helpen om een succesvol ondernemer te worden. Of kunnen tegenwerken.

Overtuigingen zijn het fundament van je denkpatronen

Denkpatronen zou je kunnen omschrijven als bouwwerken van gedachten. Gedachten zijn mentale processen waarbij je intern ergens woorden aan geeft en/of daar beelden bij creeert. Het zijn ideeën die je krijgt, het is de film die je intern afdraait tijdens dagdromen, het zijn de discussies die je met jezelf voert als je voor een keuze staat.

Die bouwwerken van gedachten komen voort uit de dingen die je zijn aangeleerd in het verleden: op school, door waar- den die je hebt meegekregen van je ouders, door talloze ervaringen, positief en negatief. Hieraan heb je woorden gegeven, en je hebt er vaak ook beelden bij gevormd. Denkpatronen bestaan eenvoudig gezegd uit twee onder- delen die direct met elkaar in verband staan: overtuigingen en verhalen. Overtuigingen zijn meningen waarvan je je meestal niet bewust bent, en waarin je gelooft omdat ze je ooit zijn aangeleerd. Voorbeelden van overtuigingen zijn ‘ik kan dit niet’ of ‘ik weet zeker dat ik hiervoor gemaakt ben’. Het zijn persoonlijke waarheden over jezelf en de wereld om je heen, aangeleerde mentale regels die bepalen hoe jij de wereld waarneemt en hoe je gebeurtenissen classificeert.

Hierdoor kunnen twee mensen totaal verschillend naar exact dezelfde situatie kijken. De ene ziet het glas als halfvol en de andere als halfleeg, terwijl het exact hetzelfde glas is dat voor ze staat, met precies dezelfde hoeveelheid water.

Je overtuigingen bepalen je grotendeels succes
Zoals je begrijpt bepalen je overtuigingen in grote mate hoe effectief en succesvol je bent.

Wanneer jij ervan overtuigd
bent dat je niet kunt veranderen, dan is de kans groot dat je er nooit aan zult beginnen. Wanneer je zeker weet dat je het wel kunt, dan is de kans groter dat je eraan begint en het ook volhoudt.

Op je overtuigingen zijn weer verhalen gebaseerd. We ver- tellen onszelf de hele dag door verhalen. Verhalen kunnen zowel positief als negatief zijn, en zijn erop gericht om voor jezelf een context te scheppen voor alles wat je waarneemt. Ze geven lijn aan zaken die anders onsamenhangend en chaotisch zouden lijken.

Dat is het voordeel. Maar een nadeel van verhalen is dat ze ons kunnen voorzien van een scala aan smoesjes en uitvluchten. Dat zie ik veel als ik in mijn trainingen jongleren gebruik als instrument. Jongleren is namelijk een prachtige metafoor voor leren loslaten, kaders scheppen en omgaan met tegenslag.

In die trainingen zijn er altijd een paar mensen die als overtuiging hebben: ‘Ik kan niet jongleren’. Maar dat is niet het enige: ze hebben er ook nog een heel verhaal bij. Het is hun verklaring waarom de overtuiging klopt. Het verhaal begint meestal met het woord ‘omdat’ of ‘want’. Eén van de verhalen die ik regelmatig hoor is ‘Ik kan niet jongleren, want ik ben motorisch niet zo sterk, ik laat altijd alles uit mijn handen vallen, ik ben meer iemand voor schrijven en lezen.’ Een andere: ‘Ik kan niet jongleren, omdat ik dit als kind ook nooit heb gekund, ik was altijd heel onhandig met balspelletjes, en ik vind het ook niet leuk.’

Wanneer het mij als trainer niet lukt om bij deze mensen de beperkende overtuiging en het bijbehorende verhaal aan te passen, dan wordt het een onmogelijke zaak om ze te leren jongleren, ook al vertel ik ze dat iedereen met twee wer- kende handen en een werkend hoofd kan jongleren. Iedere keer dat ze een bal laten vallen zien ze dan de bevestiging van wat ze al wisten: dat ze niet kunnen jongleren.

Laten ze hun overtuiging wél los, dan zien ze het vallen van de bal niet als bevestiging, maar als uitdaging om het nog eens te proberen. Hun overtuiging en hun verhaal zijn dan vaak veranderd in: ‘Ik kan best jongleren, want ik heb alleen maar werkende handen en een werkend hoofd nodig, en die heb ik, net als de anderen die hier zijn. Ik zal dus wat moeten oefenen, en dan gaat het me gewoon lukken, net als iedereen.’

Het lastige van denkpatronen is dat ze deels onbewust zijn. Je zou ze kunnen zien als een plant. Het gedeelte dat voor jezelf zichtbaar is, bevindt zich boven de grond. Dit zijn vooral de verhalen die je vertelt. Die ken je vaak ook wel. Maar de wortel is minstens zo belangrijk, al zie je die niet. En overtuigingen zijn als wortels.

Een plant die niet past in je tuin kun je het best met wor-tel en al uit de grond te trekken, anders blijft hij steeds opnieuw uit de grond schieten. Haal je hem in zijn geheel weg, dan vindt er een paradigmaverschuiving plaats. Er komen direct andere planten op. De Afrikaanse natuurfilosoof en bioloog Baba Dioum vat het prachtig samen. Hij zegt: ‘Want uiteindelijk bewaren we alleen waar we van houden, we houden alleen van wat we begrijpen en we begrijpen alleen wat ons is bijgebracht’.